Breaking the Shackles of Kompeni Contracts: A Reflection of Butonese-Dutch Relations in a Letter from Vereenigde Oostindische Compagnie to Sultan Azimuddin
(Melepasi Belenggu Kontrak Kompeni: Refleksi Hubungan Buton-Belanda dalam Warkah Voc kepada Sultan Azimuddin)
Abstract
The Sultanate of Buton, situated in the south-eastern peninsula of Sulawesi Island, was an archipelagic Islamic kingdom that has long been existed before the arrival of European power in the Malay-Nusantara world. Politically, the Sultanate of Buton, that was relatively small, always feels threatened because of the territorial expansion and political rivalry between its large and powerful neighboring kingdoms: Gowa and Ternate. Therefore, the 4th Butonese sultan Dayanu Ikhsanuddin or La Elangi (1578-1615) pledged "everlasting alliance" with the Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) on 5 January 1613. The essence of the treaty was that the VOC would help Buton if attacked by the enemies, but with some requirements that must be met by Buton. The treaty had "bundled" the next Buton sultans. This paper discusses a 13-pages letter sent by the VOC's Governor in Makassar, represented the VOC's Governor General in Batavia, to the 25th Butonese sultan Azimuddin or La Masalumu (1788-1791), dated on 25 February 1791,which its digital version owned by The British Library under code EAP212/6/3 and its original manuscript hold in Abdul Mulku Zahari's collection in Baubau, Buton. This paper provides the Roman transliteration of the letter, discusses its contents and relates them to the socio-political historical background of the sultanate of Buton of that period.
Keywords: Buton, letter, EAP212/7/3, The British Library, VOC, political contract, Sultan Azimuddin, colonialism
References
Ab. Razak Ab. Karim, dkk. (2011). Masyarakat Melayu Buton: Kilauan khazanah manuskrip, kesenian, budaya, bahasa dan pantunnya. Kuala Lumpur: Akademi Pengajian Melayu, Universiti Malaya.
Abdul Mulku Zahari. (1977). Sejarah dan ada fiy Darul Butuni [Buton]. Jakarta: Proyek Pengembangan Media Kebudayaan, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan. [3 Jilid].
Abdul Mulku Zahari. (t.th.) (Penyalin & Penerjemah). Surat-surat Perjanjian VOC - Kesultanan Buton. Baubau: Koleksi Keluarga Abdul Mulku Zahari.
Achadiati Ikram, Tjiptaningrum Fuad Hassan, dan Dewaki Kramadibrata. (2001). Katalog naskah Buton koleksi Abdul Mulku Zahari. Jakarta: Masyarakat Pernaskahan Nusantara - Yayasan Obor Indonesia.
Ali Rosdin. (2015). Nilai-nilai kehidupan masyarakat Buton: Kajian filologi dan sosiologi sastra serta suntingan teks dan terjemahan terhadap naskah Kabanti Ajonga Yinda Malusa (Disertasi Universitas Gadjah Mada, Yogyakarta).
Berg, E. J. van den. (1939). Adatgebruiken in verband met de sultanistallatie in Boeton. Tijdscrift voor Indische Taal-, Land- en Vokenkunde 79, 469-528.
Chijs, J. A. Van der (Mr.). (1886). Nederlandsch-Indisch Plakaatboek, 1602-1811. Batavia: Landsdrukkerij; 's Hage: M. Nijhoff [Tweede Deel].
Cense, A.A. (1954). Mededelingen uit de verslagen van Dr E.J. van den Berg; Taalambtenaar op Buton 1936-1941. Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde 110(2), 154-184.
Corpus Diplomaticum. (1907). Corpus Diplomaticum Neerlando-Indicum (ed.: J. E. Heeres). 's-Gravenhage: Nijhoff [Jilid 1].
Fraassen, Ch. F. Van. (1987). Ternate, de Molukken en de Indonesische Archipel: van Soa-organisatie en vierdeling: een studie van traditionale samenleving en cultuur in Indonesie (Disertasi PhD, Universiteit Leiden) [2 Jilid].
Katkova, Irina R. (2011). The cultural crossroads: St. Petersburg, Batavia, Amsterdam. The [IIAS] Newsletter, No. 58/Autumn/Winter,10.
Kielstra, E. B. (1908). Het Sultanaat van Boeton. [overdruk uit] Onze Eeuw 8(1), 452-472.
La Niampe. (1999). Nasihat Haji Abdul Ganiu kepada Sultan Laode Muhammad Idrus Qaimuddin: Analisis berdasarkan naskah Kabanti "Ajonga Inda Malusa". Kertas kerja Simposium Internasional Pernaskahan Nusantara III, 12-13 Oktober 1999].
Liebner, Horst. H. (2007). Sebuah manuskrip Belanda mengenai kemalangan armada VOC di Pulau Kabaena, Mac - Mei 1650. Jurnal Sari, 25, 51-83.
Ligvoet, A. (1878). Beschrijving en geschiedenis van Boeton. Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde, 26(1), 1-112.
Mourik, Bernardus. (1750). De schandere Hollandsche koop-handelaar, onderwyzende veele zaaken en geheimen nut, gemak en voorzetting van den koophandel. Amsterdam: Bernadus Mourik.
Mourik, Bernardus. (c.1752). Twee-Rampspoedige Zee-reyzen, den eenen gedaan door …Capitein Morin, met een Fransch Oost-Indisch Compagnie-schip, genaam Le Prince, behelzende een verhaal…op woensdag den 26 April 1752; den anderen met hel Hollandsch Oost-Indische Compagnie schip, genaam Rustenwerk, zynde ten anker leggende, in de Straat en voor het eiland Boeton, door de Mooren en Bokkaneezen, inwoonderen van dat eiland…jammerlyk vermoord geworden enz,; op woensdag den 28 juny 1752. Amsterdam: Bernardus Mourik.
Nolde, Lance. (2015). Strange people. The [IIAS] Newsletter, No.70/Spring, 6-7.
Nurhayati. (2003). Sistem pemerintahan Kesultanan Buton pada masa kepemimpinan Dayanu Ikhsanuddin (Tesis Master Universitas Gadjah Mada, Yogyakarta).
Parthesius, Robert. (2010). Dutch ships in tropical waters: The development of the Dutch East India Company (VOC) shipping network in Asia, 1595-1660. Amsterdam: Amsterdam University Press.
Schoorl, Pim. (1991). Het 'eeuwige'verbond tussen Buton en de VOC, 1613-1669, dalam: H. J. Poeze dan Pim Schoorl (Eds.), Excursies in Celebes: een bundel bijdragen het afscheid van J. Noorduyn als directeur-secretaris van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde, pp. 21-61. Leiden: KITLV Uitgeverij.
Schoorl, J.W., G. Winaya dan Jaap Erkelens. (2003). Masyarakat, sejarah dan budaya Butoni. Jakarta: Penerbit Djambatan.
Shellabear, W.G. (1898). An account of some of the oldest Malay MSS. Now extant. Journal of the Straits Branch of the Royal Asiatic Society 31, 107-151.
Suryadi, S. (2007a). Warkah-warkah Sultan Buton Muhyiuddin Abdul Gafur kepada Kompeni Belanda, koleksi Univrsiteitsbibliotheek Leiden. Jurnal Sari 25, 187-239.
Suryadi, S. (2007b). Surat-surat Sultan Buton Dayyan Asraruddin dan Kaimuddin I, koleksi Univrsiteitsbibliotheek Leiden, Belanda. Jurnal Humaniora 19(3), 284-301.
Suryadi, S. (2010). Dua pucuk surat Kerajaan Buton dari abad ke-17: Kandungan isi dan konteks sejarah. Jurnal Filologi Melayu 17, 123-148.
Suryadi, S. (2015). A linguistic kaleidoscope of the Malay letter: The case of the eighteenth century official letters from the Sultanate of Buton. Wacana: Jurnal Ilmu Pengetahuan Budaya 16(2), 304-338.
Susanto Zuhdi, G. A. Ohorella, dan M. Said D. (1995). Kerajaan tradisional Sulawesi Tenggara: Kesultanan Buton. Jakarta: Departemen Pendidikan dan Kebudayaan RI.
Susanto Zuhdi. (2010). Sejarah Buton yang terabaikan: Labu Rope Labu Wana. Jakarta: Rajawali Press & Yayasan Kebudayaan Masyarakat Buton.
Susanto Zuhdi. 2015. Perang Buton vs Kompeni-Belanda: mengenang kepahlawanan La Karambau. Jakarta: Komunitas Bambu.
Sutherland, Heather. (2001). The Makassar Malays: adaptation and identity, c. 1660 - 1790. Journal of Southeast Asian Studies, 32(3), 397-421.
Sutherland, Heather. 2011. Whose Makassar?: claiming space in a segmented city. Comparative Studies in Society and History, 53(04), 791-826.
Abdul Mulku Zahari. (1977). Sejarah dan ada fiy Darul Butuni [Buton]. Jakarta: Proyek Pengembangan Media Kebudayaan, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan. [3 Jilid].
Abdul Mulku Zahari. (t.th.) (Penyalin & Penerjemah). Surat-surat Perjanjian VOC - Kesultanan Buton. Baubau: Koleksi Keluarga Abdul Mulku Zahari.
Achadiati Ikram, Tjiptaningrum Fuad Hassan, dan Dewaki Kramadibrata. (2001). Katalog naskah Buton koleksi Abdul Mulku Zahari. Jakarta: Masyarakat Pernaskahan Nusantara - Yayasan Obor Indonesia.
Ali Rosdin. (2015). Nilai-nilai kehidupan masyarakat Buton: Kajian filologi dan sosiologi sastra serta suntingan teks dan terjemahan terhadap naskah Kabanti Ajonga Yinda Malusa (Disertasi Universitas Gadjah Mada, Yogyakarta).
Berg, E. J. van den. (1939). Adatgebruiken in verband met de sultanistallatie in Boeton. Tijdscrift voor Indische Taal-, Land- en Vokenkunde 79, 469-528.
Chijs, J. A. Van der (Mr.). (1886). Nederlandsch-Indisch Plakaatboek, 1602-1811. Batavia: Landsdrukkerij; 's Hage: M. Nijhoff [Tweede Deel].
Cense, A.A. (1954). Mededelingen uit de verslagen van Dr E.J. van den Berg; Taalambtenaar op Buton 1936-1941. Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde 110(2), 154-184.
Corpus Diplomaticum. (1907). Corpus Diplomaticum Neerlando-Indicum (ed.: J. E. Heeres). 's-Gravenhage: Nijhoff [Jilid 1].
Fraassen, Ch. F. Van. (1987). Ternate, de Molukken en de Indonesische Archipel: van Soa-organisatie en vierdeling: een studie van traditionale samenleving en cultuur in Indonesie (Disertasi PhD, Universiteit Leiden) [2 Jilid].
Katkova, Irina R. (2011). The cultural crossroads: St. Petersburg, Batavia, Amsterdam. The [IIAS] Newsletter, No. 58/Autumn/Winter,10.
Kielstra, E. B. (1908). Het Sultanaat van Boeton. [overdruk uit] Onze Eeuw 8(1), 452-472.
La Niampe. (1999). Nasihat Haji Abdul Ganiu kepada Sultan Laode Muhammad Idrus Qaimuddin: Analisis berdasarkan naskah Kabanti "Ajonga Inda Malusa". Kertas kerja Simposium Internasional Pernaskahan Nusantara III, 12-13 Oktober 1999].
Liebner, Horst. H. (2007). Sebuah manuskrip Belanda mengenai kemalangan armada VOC di Pulau Kabaena, Mac - Mei 1650. Jurnal Sari, 25, 51-83.
Ligvoet, A. (1878). Beschrijving en geschiedenis van Boeton. Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde, 26(1), 1-112.
Mourik, Bernardus. (1750). De schandere Hollandsche koop-handelaar, onderwyzende veele zaaken en geheimen nut, gemak en voorzetting van den koophandel. Amsterdam: Bernadus Mourik.
Mourik, Bernardus. (c.1752). Twee-Rampspoedige Zee-reyzen, den eenen gedaan door …Capitein Morin, met een Fransch Oost-Indisch Compagnie-schip, genaam Le Prince, behelzende een verhaal…op woensdag den 26 April 1752; den anderen met hel Hollandsch Oost-Indische Compagnie schip, genaam Rustenwerk, zynde ten anker leggende, in de Straat en voor het eiland Boeton, door de Mooren en Bokkaneezen, inwoonderen van dat eiland…jammerlyk vermoord geworden enz,; op woensdag den 28 juny 1752. Amsterdam: Bernardus Mourik.
Nolde, Lance. (2015). Strange people. The [IIAS] Newsletter, No.70/Spring, 6-7.
Nurhayati. (2003). Sistem pemerintahan Kesultanan Buton pada masa kepemimpinan Dayanu Ikhsanuddin (Tesis Master Universitas Gadjah Mada, Yogyakarta).
Parthesius, Robert. (2010). Dutch ships in tropical waters: The development of the Dutch East India Company (VOC) shipping network in Asia, 1595-1660. Amsterdam: Amsterdam University Press.
Schoorl, Pim. (1991). Het 'eeuwige'verbond tussen Buton en de VOC, 1613-1669, dalam: H. J. Poeze dan Pim Schoorl (Eds.), Excursies in Celebes: een bundel bijdragen het afscheid van J. Noorduyn als directeur-secretaris van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde, pp. 21-61. Leiden: KITLV Uitgeverij.
Schoorl, J.W., G. Winaya dan Jaap Erkelens. (2003). Masyarakat, sejarah dan budaya Butoni. Jakarta: Penerbit Djambatan.
Shellabear, W.G. (1898). An account of some of the oldest Malay MSS. Now extant. Journal of the Straits Branch of the Royal Asiatic Society 31, 107-151.
Suryadi, S. (2007a). Warkah-warkah Sultan Buton Muhyiuddin Abdul Gafur kepada Kompeni Belanda, koleksi Univrsiteitsbibliotheek Leiden. Jurnal Sari 25, 187-239.
Suryadi, S. (2007b). Surat-surat Sultan Buton Dayyan Asraruddin dan Kaimuddin I, koleksi Univrsiteitsbibliotheek Leiden, Belanda. Jurnal Humaniora 19(3), 284-301.
Suryadi, S. (2010). Dua pucuk surat Kerajaan Buton dari abad ke-17: Kandungan isi dan konteks sejarah. Jurnal Filologi Melayu 17, 123-148.
Suryadi, S. (2015). A linguistic kaleidoscope of the Malay letter: The case of the eighteenth century official letters from the Sultanate of Buton. Wacana: Jurnal Ilmu Pengetahuan Budaya 16(2), 304-338.
Susanto Zuhdi, G. A. Ohorella, dan M. Said D. (1995). Kerajaan tradisional Sulawesi Tenggara: Kesultanan Buton. Jakarta: Departemen Pendidikan dan Kebudayaan RI.
Susanto Zuhdi. (2010). Sejarah Buton yang terabaikan: Labu Rope Labu Wana. Jakarta: Rajawali Press & Yayasan Kebudayaan Masyarakat Buton.
Susanto Zuhdi. 2015. Perang Buton vs Kompeni-Belanda: mengenang kepahlawanan La Karambau. Jakarta: Komunitas Bambu.
Sutherland, Heather. (2001). The Makassar Malays: adaptation and identity, c. 1660 - 1790. Journal of Southeast Asian Studies, 32(3), 397-421.
Sutherland, Heather. 2011. Whose Makassar?: claiming space in a segmented city. Comparative Studies in Society and History, 53(04), 791-826.
Published
2018-12-11
How to Cite
S., Suryadi.
Breaking the Shackles of Kompeni Contracts: A Reflection of Butonese-Dutch Relations in a Letter from Vereenigde Oostindische Compagnie to Sultan Azimuddin.
Malay Literature, [S.l.], v. 31, n. 2, p. 227-262, dec. 2018.
ISSN 2682-8030.
Available at: <https://jurnal.dbp.my/index.php/MalayLiterature/article/view/4645>. Date accessed: 25 apr. 2024.
doi: https://doi.org/10.37052/ml.31(2)no2.
Section
Articles
