Penyukuan Vokal Tinggi dalam Bahasa Kerinci: Analisis Teori Fonologi Autosegmental

Nur Farahkhanna Mohd Rusli; Adi Yasran Abdul Aziz

doi:10.37052/jb22(2)no3

Nur Farahkhanna Mohd Rusli Fakulti Bahasa dan Komunikasi, Universiti Pendidikan Sultan IDris
Adi Yasran Abdul Aziz Fakulti Bahasa Moden dan Komunikasi, Universiti Putra Malaysia

DOI: https://doi.org/10.37052/jb22(2)no3

Abstrak

Makalah ini bertujuan menjelaskan proses penyukuan vokal tinggi /i/ dan /u/ pada posisi nukleus suku kata dalam bahasa Kerinci. Dalam bahasa tersebut, vokal /i/ dan /u/ yang menduduki posisi nukleus akan mengalami perubahan bunyi contohnya bunyi /i/, /u/, /is/ dan /us/ akan direalisasikan sebagai [aj], [aw], [ajh] dan [awh]. Bagi menjelaskan perubahan yang berlaku, analisis tentangnya akan dijelaskan dengan menggunakan Teori Fonologi Autosegmental (Goldsmith, 1976/1990). Terdapat tiga gagasan utama dalam teori tersebut, iaitu proses penghubung, nyah hubung dan penyebaran fitur. Perubahan yang berlaku terhadap vokal tinggi dapat dijelaskan berdasarkan proses penyukuan semula menurut model skeletal KV oleh McCarthy (1981). Data kajian terdiri daripada sumber sekunder dan primer yang diperoleh melalui tiga kaedah, iaitu kaedah kepustakaan, pemerhatian dan temu bual. Instrumen yang digunakan dalam proses pengumpulan data terdiri daripada alat perakam, borang soal selidik dan buku catatan. Dalam kajian ini, informan terdiri daripada lima lelaki dan lima wanita berusia 50 tahun dan ke atas yang merupakan penutur Kerinci dialek Semerap yang lahir di Kabupaten Kerinci, Sumatera Barat, Indonesia. Namun begitu, informan telah lama menetap di Kampung Batu 21 Sungai Lui, Hulu Langat, Selangor lebih daripada 30 tahun. Hasil kajian menunjukkan vokal tinggi /i/ dan /u/ yang berada di nukleus suku kata akhir akan dihubungkan dengan nodus koda dan direalisasikan sebagai bunyi geluncuran [j] dan [w]. Malah, analisis penyukuan vokal tinggi di koda juga telah dapat menjelaskan penyisipan vokal [a] dalam output kata [mã.taj] “mati”, [sa.taw] “satu”, [tu.lajh] “tulis” dan [ku.rawh] “kurus” berdasarkan model skeletal KV model McCarthy (1981).

Biografi Penulis

Adi Yasran Abdul Aziz, Fakulti Bahasa Moden dan Komunikasi, Universiti Putra Malaysia

Nur Farahkhanna binti Mohd Rusli (Ph.D) ialah pensyarah di Jabatan Bahasa dan Kesusasteraan Melayu, Fakulti Bahasa dan Komunikasi, Universiti Pendidikan Sultan Idris (UPSI). Bidang pengkhususan beliau ialah linguistik Melayu dan fonetik dan fonologi bahasa Melayu.

Adi Yasran bin Abdul Aziz (Ph.D) ialah Profesor Madya di Jabatan Bahasa Melayu, Fakulti Bahasa Moden dan Komunikasi, Universiti Putra Malaysia (UPM). Bidang pengkhususan beliau ialah fonetik dan fonologi bahasa Melayu, dan sistem tulisan Jawi.

Rujukan

1. Adi Yasran, Raja Masittah Raja Arifiin, Mohd Sharifudin Yusop & Nor Farahkhanna Mohd Rusli. (2014). Pengglotisan geseran /s/ dalam bahasa Kerinci. GEMA Online® Journal of Language Studies. 14(3), 225-242.

2. Amir Hakim Usman (1988). Fonologi dan morfologi bahasa Kerinci dialek Sungai Penuh [Disertasi Doktor Ilmu Sastra tidak diterbitkan]. Universitas Indonesia.

3. Asmah Haji Omar (2015). Kampar dalam geolinguistik dan geobudaya Melayu. Jurnal Bahasa, 15(2), 201-218.

4. Chomsky, N. (1965). Aspects of the theory of syntax. Massachusetts Institute of Technology Press.

5. Chomsky, N. (1957). Syntactic structures. The Hague.

6. Ernanda (2011). On the loss of the phrasal alternation in the Pondok Tinggi dialect of Kerinci: A stochastic optimality theory approach [Tesis Sarjana tidak diterbitkan]. Nijmegen University.

7. Ernanda (2015). Phrasal alternation in the Pondok Tinggi dialect of Kerinci an intergenerational analysis. Wacana, 16(2), 355-382.

8. Goldsmith, J. A. (1976). Autosegmental phonology. Massachusetts Institute of Technology.

9. Goldsmith, J. A. (1990). Autosegmental and metrical phonology. Basil Blackwell.

10. Gordon, M., Ghushchyan, E., Mcdonnell, B., Rosen blum, D., & Shaw, P. A. (2012). Sonority and central vowels: A cross-linguistic phonetic study, 2012. Parker, S. (Ed.), The sonority controversy. pp. 219-256. Mouton de Gruyter.

11. Halle, M. (1992). Phonological features. Bright, W. (Ed.). International Encyclopaedia of Linguistics. Vol.3. Oxford University Press

12. Hayes, B. (1989). Compensatory lengthening in moraic phonology. Linguistic Inquiry, 20, 253-306.

13. Hayes, B. (1995). Metrical stress theory: Principles and case studies. University of Chicago Press.

14. Jakub Isman (1958). Kerinci phonology. Indiana University.

15. Mataim Bakar (2007). The phonotactics of Brunei Malay: An optimality theoretic account. Dewan Bahasa dan Pustaka.

16. McCarthy, J. J. (1981). A prosodi theory on nonconcatenative morphology. Linguistic Inquiry, 12, 373-418.

17. Mohammad Fadzeli, Idris Aman & Norsimah Mat Awal (2017). Morfosintaksis dialek Negeri Sembilan dan dialek Minangkabau. GEMA Online® Journal of Language Studies, 17(2), 177-191.

18. Nor Hashimah, Maizatul Hafizah Abdul Halim, Harishon Radzi, & Junaini Kasdan. (2017). Penyebaran dialek Melayu di Langkawi: Analisis geolinguistik. GEMA Online® Journal of Language Studies, 17(4), 159-178.

19. Nova Rina dan Fadlul Rahman (2016). Analisis absolute dan Ooblique dalam bahasa Kerinci isolek Pulau Tengah. Jurnal Arbitrer, 3(2),67-82.

20. Nur Farahkhanna, Adi Yasran, Raja Masittah Raja Arifiin, Mohd Sharifudin Yusop & Saidatul Faiqah Samasu (2015). Derivasi rumus reduksi vokal dan pembentukan glotis dalam bahasa Kerinci. GEMA Online® Journal of Language Studies, 15(3), 83-97.

21. Othman Talib (2013). Asas penulisan tesis: Penyelidikan dan statistik. Penerbit Universiti Putra Malaysia.

22. Reijn, E. O. V. (2001). Sijaro Panta: A folktale from Kumun, Kerinci: Text, translation, vocabulary, and sketch of Kumun phonology. Badan Penyelenggara Seri Nusa, Universitas Katolik Indonesia Atma Jaya.

23. Rosenthall, S. (1994). Vowel/Glide alternation in a theory of constraint interaction
[Unpublish Doctoral Dissertation]. University of Massachusetts.

24. Rosenthall, S. & Van Der Hulst, H. (1999). Weight by position. Natural Language and Lingusitic Theory, 17, 499-540.

25. Sherwin, S. (1999). The sonority sequencing principle in interlanguage phonology. Working Paper in Linguistics. Vol. 6, Fall 1999, 57-74. Editors: Hisagi, M & Bradinova, B. George Mason University: Fairfax, Virginia.

26. Sulaiman Masri (2003). Kaedah penyelidikan dan panduan penulisan: esei, proposal dan tesis. Utusan Publications & Distributors Sdn. Bhd.

27. Teoh Boon Seong (1994). The sound system of Malay revisited. Dewan Bahasa dan Pustaka.

28. Zaharani Ahmad (1998). Phonology and morphology interface in Malay: An optimality theoretic account [Unpublish Doctoral Dissertation]. Universiti of Essex.

29. Zaharani Ahmad & Teoh Boon Seong (2006). Fonologi uutosegmental: Ppenerapannya pada bahasa Melayu. Dewan Bahasa dan Pustaka.

30. Zaharani Ahmad (2013). Aspek fonologi bahasa Melayu: Daripada derivasi rumus kepada tatatingkat kekangan. Dewan Bahasa dan Pustaka.

31. Zuraidah & Tam Shu Sim (2016). Prosody and particles: A study of interaction in a Malaysian academic meeting. 3L: The Southeast Asian Journal of English Language Studies, 22(3), 17 – 33