Unsur Eufemisme dalam Peribahasa Melayu: Analisis Semantik Inkuisitif
Abstrak
Eufemisme merupakan suatu ungkapan atau kata yang lebih lembut, sopan, dan manis didengar sebagai usaha untuk menggantikan ungkapan atau kata yang lebih kasar. Pengamatan orang Melayu terhadap keadaan sekeliling membolehkan mereka mencipta perlambangan berdasarkan objek yang wujud dengan tujuan berkias dan menyampaikan nasihat. Oleh itu, kajian ini dilakukan untuk mengenal pasti dan menganalisis pengkonsepsian unsur eufemisme melalui objek manusia, haiwan, dan tumbuhan, serta merungkaikan makna tersirat di sebalik ungkapan peribahasa. Sejumlah 15 data peribahasa berjaya dikumpulkan daripada Kamus Istimewa Peribahasa Melayu yang disusun oleh Abdullah Hussain dan laman sesawang Pusat Rujukan Sehenti Penyelidikan Alam Melayu oleh Institut Alam Tamadun Melayu (ATMA), Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM). Pendekatan semantik inkuisitif dan subkonsep rangka rujuk silang (RRS), serta imej binaan diterapkan ke dalam kajian bagi menganalisis data yang diperoleh. Hasil kajian memperlihatkan bahawa peribahasa berunsurkan eufemisme yang digunakan sejak dahulu sangat berkait
rapat dengan kelakuan dan budaya masyarakat Melayu. Kiasan yang digunakan semasa berkomunikasi ini jelas mencerminkan ketajaman fikiran dan kekayaan bahasa orang Melayu. Analisis semantik yang
diolah dengan tatakaedah yang tepat mampu menghuraikan makna yang tersirat yang menjadi sebahagian daripada akal budi Melayu.
Kata kunci: Peribahasa Melayu, eufemisme, akal budi Melayu, semantik inkuisitif, rangka rujuk silang, kiasan
Rujukan
2. Abdullah Hussain. (2017). Kamus istimewa peribahasa Melayu edisi kedua. Dewan Bahasa dan Pustaka.
3. Allan, K., & Burridge, K. (1991). Euphemism & dysphemism: Language used as shield and weapon. Oxford University Press.
4. Al-Quran. 7:26
5. Al-Quran. 33:59
6. Al-Quran. 58:11
7. Al-Quran. 95:4
8. Asiah Abdul Rahman. (2015). Peribahasa sekolah menengah. Dewan Bahasa dan Pustaka.
9. Bahren Umar Siregar. (2010). Emosi dan kebudayaan dalam bahasa kiasan. 1 April 2011 http://sastra.um.ac.id/wp-contenUuploads/2010/01 /104-Bahren- Umar-Siregar-LTBl-UAJ-Emosi-dan-Kebudayaan-dalam-Bahasa kiasan.pdf.
10. Balakrishnan Arumugam, Mashetoh Abd. Mutalib & Melor Fauzita Md Yusoff. (2020). Unsur eufemisme dalam novel Ranggau. International Journal of Language Education and Applied Linguistics, 8-16.
11. Bernama. (2018, 9 Mei). Hari rakyat lakar sejarah. astroawani.com. https://www. astroawani.com/berita-malaysia/tanggal-9-mei-2018-hari-rakyat-malaysia-lakar-sejarah-207216
12. Bradford, A. (2017, May 2). Facts about crows. Livescience.Com. https://www. livescience.com/52716-crows-ravens.html
13. Che Husna Azhari. (1999). Teknologi warna alam Melayu. Akademika, 51(1), 53-63.
14. Deana Yusof. (2009). Papa... (Akhirnya kau tewas jua!). Pekan Ilmu Publications.
15. Hamilton, A. W. (1947). Malay proverbs. Singapore: Eastern Universiti Press Ltd.
16. Hassan Ahmad. (2003). Metafora Melayu: Bagaimana pemikir Melayu mencipta makna dan membentuk epistemologinya. Siri Monograf Akademi Kajian Ketamadunan. Akademi Kajian Ketamadunan.
17. Hassan Ahmad. (2016). Bahasa dan pemikiran Melayu. Dewan Bahasa dan Pustaka.
18. Ibnu Abdil Barr. (2018). Ilmu dan keutamaannya. Pustaka Azzam.
19. Isham Ash-Shababithi, Hazim Muhammad & 'Imad 'Amir. (1994). Dalam Wawan Djunnaedi Soffandi (Penterjemah), Syarah shahiih Muslim, (147). Mustaqiim.
20. Ismail Hamid. (2008). Masyarakat dan budaya Melayu. Dewan Bahasa dan Pustaka.
21. Ismet Fanany & Rebecca Fanany. (2003). Wisdom of the Malay proverbs. Dewan Bahasa dan Pustaka
22. Jamilah Bebe Mohamad & Noriah Mohamed. (2016). Eufemisme leksikal dan metafora kematian dalam dialek Melayu Kedah. Journal of Education and Social Science (JESOC), 4(2), 331-342.
23. Julaina Nopiah, Junaini Kasdan & Nor Hashimah Jalaluddin. (2017a). Refleksi dualisme durian-timun dalam peribahasa Melayu: Pendekatan semantik inkuisitif. Jurnal Linguistik, 21(2).
24. Julaina Nopiah, Junaini Kasdan & Nor Hashimah Jalaluddin. (2017b). Elemen dualisme dalam peribahasa: Pendekatan semantik inkuisitif. MELAYU: Jurnal Antarabangsa Dunia Melayu, 10(1), 66-88.
25. Julaina Nopiah, Junaini Kasdan & Nor Hashimah Jalaluddin. (2018). Refleksi gastronomi dalam komunikasi: Analisis semantik inkuisitif. Jurnal Komunikasi: Malaysian Journal of Communication, 34(1), 185-201.
26. Julaina Nopiah & Nur Maizatul Maisarah Nasrong. (2020). Makna ujaran implisit dalam vlog Mat Luthfi: Analisis Teori Relevans. Jurnal Bahasa, 20(2), 203-230. Doi:10.37052/jb20(2)no2
27. Julaina Nopiah & Nur Yasmin Afifie. (2022). Pengkonsepsian rasa sebagai refleksi emosi dalam peribahasa Melayu: Analisis semantik inkuisitif. Jurnal Linguistik, 26(1), 16-33.
28. Junaini Kasdan. (2016). Ikan (Pisces) dalam peribahasa Melayu. Iman, 4(1), 31-42.
29. Junaini Kasdan & Julaina Nopiah. (2021). Padi dalam peribahasa Melayu: Analisis semantik inkuisitif. International Journal of the Malay World and Civilisation, 9(1), 59-72.
30. Kamus Dewan Edisi Keempat. (2005). Dewan Bahasa dan Pustaka.
31. Kassim Ahmad. (1997). Hikayat Hang Tuah. Yayasan Karyawan dan Dewan Bahasa dan Pustaka.
32. Kempson, R. (1986). Ambiguity and the semantics-pragmatics distinction.
33. Kovecses, Z. (2015). Where metaphors come from: Reconsidering context in metaphor. Oxford University Press.
34. Lakoff, G. (1987). Women, fire and dangerous things. Chicago University Press.
35. Maniyamin Ibrahim. (1998). Memahami world view orang Melayu melalui bahasa metafora. Dewan Bahasa, 42(5), 388-392.
36. Marini Azahri. (2015). Naskhah pelangi: Novel remaja. Dewan Bahasa dan Pustaka.
37. Mohamed Mustafa Ishak. (2022, 7 November). Rekod cemerlang Ismail Sabri terserlah jadi ketua pembangkang di Parlimen. https://www.kosmo. com.my/2022/11/07/rekod-cemerlang-ismail-sabri-terserlah-jadi-ketua-pembangkang-di-parlimen/.
38. Muhammad Isma'il Abu. (2009). Sahih Bukhari. Dalam Zainuddin Hamidy (Penterjemah). Klang Book Centre.
39. Muhammad Nashiruddin Al-Bani. (2007). Sahih Sunan Abu Daud Jilid 1. Pustaka Azam.
40. Muhammad Zaid Daud. (2020). Unggas dalam peribahasa Melayu: Satu analisis semantik inkuisitif [Tesis Sarjana yang tidak diterbitkan]. Universiti Malaysia Sarawak.
41. Muhammad Zaid Daud & Mary Fatimah Subet. (2019). "Sudah tidak tersudu oleh angsa, baru diberikan kepada itik": Perspektif semantik inkuisitif dan akal budi Melayu. Jurnal Melayu Sedunia, 2(1), 37-62.
42. Nor Hashimah Jalaluddin (2014). Semantik dan akal budi Melayu. Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia.
43. Nor Hashimah Jalaluddin. (2015). Pelestarian dan perekayasaan bahasa: Mendakap khazanah menenun inovasi. Prosiding Seminar Linguitik Kebangsaan (SLik2015), 1-14.
44. Nor Hashimah Jalaluddin. (2018). Peribahasa dan akal budi Melayu. Dalam Nor Hashimah dan Maslida (pynt), Kiasan, kognitif dan akal budi Melayu. Penerbit UKM.
45. Nor Hashimah Jaluddin & Maslida Yusof. (2018). Kiasan, kognitif dan akal budi. Penerbit UKM.
46. Nur Azimah Abdul Aziz@Mohd Salleh, Halis Azhan Mohd Hanafiah & Roslina Abu Bakar. (2018). Unsur eufemisme dalam dialog novel Songket Berbenang Emas. Pertanika MAHAWANGSA (Jurnal Bahasa, Budaya dan Warisan Melayu), 5(1), 435-448.
47. Nys, Y., & Guyot, N. (2011). Egg formation and chemistry. In improving the safety and quality of eggs and egg products, 83-132. Woodhead Publishing.
48. Parsons, A. H. (1982). Structure of the eggshell. Poultry Science, 61(10), 2013-2021. https://doi.org/10.3382/ps.0612013
49. Siti Norashikin Mohd Khalidi & Ernawita Atan. (2017). Unsur eufemisme dalam novel jalan retak karya A. Samad Said. Journal of Business and Social Development. 5(1), 88-101.
50. Suhadan Anwar & Salmah Jan Noor Muhammad. (2016). Perhubungan gender dalam masyarakat tradisional berdasarkan Hikayat Patani. Journal of Business and Social Development, 4(2), 25-47.
51. Suriati Zakaria & Nor Hashimah Jalaluddin. (2016). Konsep ruang dalam Anggun Cik Tunggal: Analisis semantik inkuisitif. GEMA Online® Journal of Language Studies. 16(3), 187-2014 DOI: http://doi.org/10.17576/gema- 2016-1603-12.
52. Syaikh Kamil Muhammad. (2008). Fiqih wanita: Edisi lengkap. Pustaka Al- Kautsar.
53. Syauqi, D., Budiwirman, M. P., & Yofita Sandra, S. P. (2018). Burung gagak sebagai ide dalam karya seni grafis. Serupa the Journal of Art Education, 7(1).
54. Zainal Abidin Borhan. (2016). Adat istiadat Melayu Melaka. Institut Kajian dan Patriotisme Melaka.
55. Zaitul Azma Zainon Hamzah & Ahmad Fuad Mat Hassan. (2011). Bahasa dan pemikiran dalam peribahasa Melayu. GEMA Online® Journal of Language Studies, 11(3), 31-51.
56. Zuraidah Jantan. (2009). Unsur eufemisme dalam novel Melayu: Satu manifestasi kesopanan bahasa. ASWARA.
Karya ini dilesenkan di bawah Lesen Antarabangsa Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0.
Setelah makalah diterima untuk diterbitkan, penulis diminta untuk menyerahkan hak ciptanya kepada penerbit. Pemindahan ini akan memastikan penyebaran maklumat dapat dilaksanakan seluas-luasnya. Pemberitahuan akan dihantar kepada penulis bagi mengesahkan penerimaan manuskrip untuk diterbitkan dalam Jurnal Bahasa. Sekiranya terdapat petikan daripada karya hak cipta yang lain disertakan, penulis mestilah mendapatkan kebenaran bertulis daripada pemilik hak cipta dan mengkreditkan sumber dengan jelas dalam makalah tersebut.
