Laporan kajian lapangan di Pulau Borneo: dialek Melayu Sekadau
Abstrak
Makalah ini membincangkan salah satu basil kajian yang dibiayai oleh Southeast Asian Studies Regional Exchange Program (SEASREP) di Pulau Borneo, yakni kajian tentang dialek Melayu Sekadau sebagai linguafranca di hilir Sungai Sekadau, sebuah kawasan yang berlokasi kira-kira 300 km di hulu Kuala Sungai Kapuas di Pontianak, Kalimantan Barat. Dialek ini dibincangkan daripada dua aspek, iaitu ciri sosio-linguistik dan ciri linguistik. Dari sudut sosiolinguistik, dialek ini merupakan bahasa ibunda bagi penduduk Melayu tempatan, bahasa ibunda danbahasa kedua bagi suku imigran (minoriti), bahasa interaksi utama bagi penduduk yang multilingual; dan bahasa pilihan dengan tujuan pragmatik tertentu. Sepintas lalu, kebanyakan kosa kata dialek Melayu Sekadau mirip dengan dialek-dialek Melayu Borneo Barat lainnya, misalnya di Kapuas Hulu, Sungai Melawi, Sungai Saribas dan Sungai Sarawak. Antara ciri fonologi yang dimiliki bersarna ialah kontras foneniik antara /kl dengan /?/, penambahan hentian /?/ pada posisi akhir kata pada sesetengah kata; dua kesepadanan /hi, iaitu h:h dan h:? dan palatalisasi nasal velar selepas bunyi vokal tinggi [i].
Rujukan
2. Chong Shin, 2002a. "Menelusuri Varian Melayu Sungai Kerian" Varian Kampung Kupang. [Diserahkan ke Majalah Dewan Bahasa].
3. Chong Shin, 2002b. "Sosiolinguistik golongan minoriti di Sekadau", Kalimantan Barat. Majalah Dewan Bahasa. Jil. 2(6):52-57.
4. Chong Shin, 2002c. "Bahasa Dayak Taman Kapuas Hulu". Manuskrip.
5. Chong Shin, 2003a. "Dialek Melayu Sekadau: Fungsi dan Ciri". Kertas kerja yang dibentangkan di "Bengkel Dialek dan Dialektologi Melayu". Anjuran Institut Alam dan Tamadun Melayu (ATMA), Universiti Kebangsaan Malaysia. 4-8 Ogos 2002.
6. Chong Shin, 2003b. "Research in Saribas Valley: An Interim Report". Kertas kerja dibentangkan di "First Workshop on Ethnic Minorities in Southeast Asia". Anjuran SEASREP (Southeast Asian Studies Regional Exchange Program) dengan kerjasama ATMA (lnstitut Alam dan Tamadun Melayu). 29-30 Mac 2003.
7. Chong Shin, 2003c. "Etnolinguistik Minoriti Cina di Pedalaman Kalimantan": Kajian di Sekadau. Kertas kerja yang dibentangkan di "Seminar Brunei Darussalam Jepun: Kajian Brunei-Borneo". Anjuran Universiti Brunei Darusalam dengan tajaan Mitsubishi Corporation. 11-12 Ogos 2003.
8. Chong Shin, Collins, James T., dan Yusriadi Ebhong, 2001. The Sekadau River Valley Preliminary Survey Wordlists (SEASREP Phase 1, Julai 2000-Jun 200 l ). Borneo Homeland Data Paper Series. No. 10. Bangi: Institut Alam dan Tamadun Melayu.
9. Collins, James T., 1986. "Fonologi Dialek Melayu Tioman dan Rekonstruksi Bahasa Melayu Induk". Jurnal Dewan Bahasa. 29(5): 369-383.
10. Collins, James T., 1990. "Bibliografi Dialek Melayu di Pulau Borneo". Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
11. Collins, James T., 1991. "Rangkaian Dialek Melayu di Pulau Borneo". Jurnal Dewan Bahasa. 35: 687-696.
12. Collins, James T., 1992. "Bahasa Melayu di Sungai Mahakam": Siasatan Fonologi Dialek Kutai. Sari 10. Him. 3-24.
13. Collins, James T., 1998. "Bahasa Melayu di Kepulauan Natuna": Tafsiran dan Klasifikasi Awai. Jurnal Dewan Bahasa. 42 (6): 539-555.
14. Collins, James T., 2000. "Kepelbagaian Dialek Melayu Sarawak": Tinjauan di Sungai Saribas dan di Sungai Rejang. Jurnal Dewan Bahasa. 44(1): 2-17.
15. Collins, James T., 2001. "The Malays and Non-Malays of Kalimantan Barat": Evidence from the study of language. Manuskrip.
16. Collins, James T., 2002. "Pedoman Dialek Melayu Nusantara". Manuskrip.
17. Dedy Ari Asfar, 2001. "Morfofonemik Bahasa Melayu Dialek Sanggau". Skripsi Sarjana Pendidikan, Universitas Tanjungpura.
18. Durdje Durasid dan Djantera Kawi, 1978. "Bahasa Banjar Hulu". Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan.
19. Fatimah @ Salamiah Mahdini, 1986. "Kosa Kata dan Sintaksis Dialek Melayu Sibu". Latihan ilmiah: Universiti Kebangsaan Malaysia.
20. Firman Susi lo, 200 l. "Pemakaian Bahasa Melayu di Daerah Aliran Sungai Melawi". Tesis Pascasarjana: Yogjakarta.
21. Hudson A.B., 1970. "A note on Selako: Malayic Dayak and Land Dayak Languages in Western Borneo". Sarawak Museum Journal. Vol. XVIII. Nos. 36-37.
22. Jalaludin Chuchu, 2000. "Morphology of Brunei Malay. Bangi": Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia.
23. Kecamatan Sekadau Hilir dalam Angka Tahun, 1996. 1996. Sanggau: Mantri Statistik Kecamatan Sekadau Hilir, Kantor Statistik BPS Kabupaten Sanggau.
24. Mohammed Azlan Mis, 1997. lnovasi DialekMelayu Saribas: Kajian perbandingan. Latihan Ilmiah: Universiti Kebangsaan Malaysia.
25. Mustapa Kamal dkk., 1984. "Struktur Bahasa Melayu Sambas". Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan.
26. Nothofer, Bernd, 1996. "Migrasi Orang Melayu Purba": Kajian Awai. Sari. 14: 33-53.
27. Pride, J.B., 1983. Linguistic Competence and Cultural Identity. dlm. Noss, R.B. (ed.). Varieties of English in Southeast Asia. Anthropology Series 11. Singapore: Singapore University Press.
28. Yusriadi, 1998. "Dialek Melayu Kapuas Hulu". Tesis Sarjana. Universiti Kebangsaan Malaysia.
Setelah makalah diterima untuk diterbitkan, penulis diminta untuk menyerahkan hak ciptanya kepada penerbit. Pemindahan ini akan memastikan penyebaran maklumat dapat dilaksanakan seluas-luasnya. Pemberitahuan akan dihantar kepada penulis bagi mengesahkan penerimaan manuskrip untuk diterbitkan dalam Jurnal Bahasa. Sekiranya terdapat petikan daripada karya hak cipta yang lain disertakan, penulis mestilah mendapatkan kebenaran bertulis daripada pemilik hak cipta dan mengkreditkan sumber dengan jelas dalam makalah tersebut.
