Perkaitan bahasa Melayu dan bahasa Iban: satu tinjauan ringkas
Abstrak
Bahasa Melayu dan bahasa Iban tergolong dalam rumpun Austronesia. Sehubungan itu bahasa Melayu (seterusnya BM) dan Bahasa Iban (seterusnya Bib) dikatakan berasal dari satu keturunan yang sama, iaitu dari bahasa induk atau bahasa purba Melayu-lban. Keadaan ini disebabkan oleh banyaknya persamaan di antara kedua-dua bahasa tersebut berbanding dengan bahasa-bahasa serumpun yang lain. Untuk melihat persamaan dan perkaitan ini, satu tinjauan sepintas lalu dibuat terhadap BM dan Iban berdasarkan aspek fonologi, tatabahasa, dan leksikal. Kajian terhadap unit dan unsur-unsur nahu serta leksis, memperlihatkan tentang hilang atau bertahannya unsur-unsur linguistik tertentu serta mengukuhkan unsur-unsur lain dari sistem bahasa. Di samping itu untuk melihat tingkat kekognatan dan kekerabatan, kaedah leksikostatistik dan glottokronologi turut digunakan dengan mengambil 100 perkataan dari senarai kata Swadesh.
Rujukan
1. Abdullah Hassan, 1966. Perbandingan Tatabunyi antara Dialek Kedah dan Dialek Perak, Latihan Ilmiah untuk Ijazah Sarjana Muda Sastera (B.A.), Jabatan Pengajian Melayu: Universiti Malaya.
2. Abdullah Hassan, 1974. "Pertembungan Bahasa dan Kesannya terhadap Bahasa Melayu" Dewan Bahasa, Jilid 18, Bil. 5, Mei 1974.
3. A. Samad Ahmad; 1979. Sejarah Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
4. Asmah Haji Omar, 1977. Kepelbagaian F onologi Dialek-dialek Melayu, Penerbitan Ilmiah No. 1. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
5. Asmah Haji Omar, 1978(a). "Kedah: Aspek Kebudayaan Seperti yang Terdapat dalam Sejarah dan Bahasa'', Dewan Bahasa, Jilid 22, Bil. 3, Mac 1978.
6. Asmah Haji Omar, 1973. "Linguistik Deskriptif dan Tradisi Lisan", Dewan Bahasa, Jilid xvii, Bil. 8, Ogos 1973.
7. Asmah Haji Omar, 1980. "Kata Majmuk", Dewan Bahasa, Jilid 24, Bil. 5, Mei 1980.
8. Asrnah Haji Omar, 1981. The Iban Language Of Sarawak: A Grammatical Description, Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
9. Asmah Haji Omar, 1983. The Malay People of Malaysia and Their Languages. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
10. Asrnah Haji Omar, 1985. Susur Galur Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
11. Asmah Haji Omar dan Rohani Mohd. Yusof, 1987. "Bahasa lban dan Pengajarannya di Peringkat Pengajian Tinggi", Kertas kerja yang telah dibentangkan dalam Persidangan Kebangsaan Bahasa Maden, bertajuk Situasi Bahasa di Malaysia anjuran Persatuan Bahasa Maden di Asian Pacific Development Centre (APDC), Jalan Duta, Kuala Lumpur, pada 27-29 Oktober 1987.
12. Asmah Haji Omar, 1989. "Perkaitan Bahasa Melayu dengan Bahasa lban dari Segi Sejarah", Kertas kerja yang telah dibentangkan dalam Persidangan Antarabangsa Pengajian Melayu: Persoalan Warisan dan Kini, di Jabatan Pengajian Melayu, Universiti Malaya, Kuala Lumpur pada 21-23 Ogos 1989.
13. Asmah Haji Omar, 1991(a). Kepelbagaian Fonologi Dialek-dialek Melayu (Edisi Kedua). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, Kementerian Pendidikan Malaysia, Kuala Lumpur.
14. Asmah Haji Omar, 1991(b). Bahasa MelayuAbad ke-16: Satu Analisis Berdasarkan Teks Melayu 'Aqaid' Al-Nasafi. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, Kementerian Pendidikan Malaysia.
15. Asmah Haji Omar, 1991 ( c ). Aspek Bahasa dan Kajiannya: Kumpulan Siri Ceramah Peristilahan (cetakan kedua). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, Kementerian Pendidikan Malaysia.
16. Asmah Haji Omar, 1992. "An Overview of Linguistics Research in Sarawak", A Paper Presented at Borneo Research Council Second Biennial International Conference, held in Kota Kinabalu, Sabah, Malaysia, 13-17 July 1992.
17. Asmah Haji Omar, 1993(a). Nahu Melayu Mutakhir (Edisi Keempat). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, Kementerian Pendidikan Malaysia.
18. Asmah Haji Omar, l 993(b ). Bahasa dan Alam Pemikiran Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, Kementerian Pendidikan Malaysia.
19. Asmah Haji Omar, 1995(a). Rekonstruksi Fonologi Bahasa Melayu Induk (Siri Monograf Sejarah Bahasa Melayu). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, Kementerian Pendidikan Malaysia.
20. Asmah Haji Omar, 1995(b). Rekonstruksi Kata Dalam Bahasa Melayu lnduk (Siri Monograf Bahasa Melayu). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, kementerian Pendidikan Malaysia.
21. Charles F. Hockett, 1958. A Course In Modern Linguistics. Oxford And IBH Publishing Company.
22. Ferdinand de Saussure, 1959. Course in General Linguistics. McGraw-Hill-Book Company.
23. Gorys Keraf, 1984. Linguistik Bandingan Historis. P.T. Gramedia, Jakarta.
24. Harun bin Mat Piah, 1969. "Sistem Bunyi Dialek Rawa yang Dituturkan dalam Daerah Gopeng, Perak". Latihan Ilmiah untuk Memenuhi Keperluan ljazah Sarjana Muda Sastera (B.A. ), Jabatan Pengajian Melayu: Universiti Malaya.
25. Harun bin Mat Piah, 1983. "Dialek Perak: Satu Tinjauan Ringkas", Bengkel Kepimpinan dan Pengajian Kebudayaan, Anjuran Kementerian Kebudayaan Belia dan Sukan Negeri Perak, Di Tapian Gelanggang Negeri, lpoh, Perak Pada 20 - 23 Oktober 1983.
26. Mario Pei dan Frank Gaynor, 1954. A Dictionary Of Linguistics. New York.
27. Paitoon Masmintra Chaiyanara, 1983. Dialek Melayu Pattani dan Bahasa Malaysia: Satu Kajian Perbandingan dari Segi Fonologi, Morfologi dan Sintaksis, Disertasi Bagi Memenuhi ljazah Sarjana (M. A.), Jabatan Pengajian Melayu: Universiti Malaya.
28. Rohani Mohd Yusof, 1999. "Perbandingan Morfologi Bahasa Melayu dan Bahasa lban". Tesis bagi Memenuhi Ijazah Doktor Falsafah (Ph.D.), Jabatan Pengajian Melayu: Universiti Malaya.
29. Sturtevant, E.H., 1973. Linguistic Change: An Introduction to The Historical Study of Language. Phoenix Books, The University of Chicago (Fifth Impression).
30. The Principles of The International Phonetic Association, International Phonetic Association, University College, Glower Street, London, Reprinted 1978.
31. Theodora Bynon, 1977. Historical Linguistics, Cambridge University Press, London.
32. W. E. Jones dan J. Laver, 1973. Phonetics In Linguistics: A Book of Reading. Longman.
33. Willian Bright (ed.), 1962. Historical Linguistics: An Introduction, Oxford and Publishing Company.
34. Winfred P. Lehmann, 1973. Historical Linguistics: An Introduction (Third Indian Reprint), Oxford and IBH Publishing Co. Holt, Rinehart and Winston Inc.
35. Winfred P. Lehmann, 1993. Historical Linguistics (Third Edition), Routledge London and New York.
36. Yunus Marris, 1980. The Malay Sound System. Kuala Lumpur: Fajar Bakti Sdn. Bhd.
2. Abdullah Hassan, 1974. "Pertembungan Bahasa dan Kesannya terhadap Bahasa Melayu" Dewan Bahasa, Jilid 18, Bil. 5, Mei 1974.
3. A. Samad Ahmad; 1979. Sejarah Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
4. Asmah Haji Omar, 1977. Kepelbagaian F onologi Dialek-dialek Melayu, Penerbitan Ilmiah No. 1. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
5. Asmah Haji Omar, 1978(a). "Kedah: Aspek Kebudayaan Seperti yang Terdapat dalam Sejarah dan Bahasa'', Dewan Bahasa, Jilid 22, Bil. 3, Mac 1978.
6. Asmah Haji Omar, 1973. "Linguistik Deskriptif dan Tradisi Lisan", Dewan Bahasa, Jilid xvii, Bil. 8, Ogos 1973.
7. Asmah Haji Omar, 1980. "Kata Majmuk", Dewan Bahasa, Jilid 24, Bil. 5, Mei 1980.
8. Asrnah Haji Omar, 1981. The Iban Language Of Sarawak: A Grammatical Description, Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
9. Asmah Haji Omar, 1983. The Malay People of Malaysia and Their Languages. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
10. Asrnah Haji Omar, 1985. Susur Galur Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
11. Asmah Haji Omar dan Rohani Mohd. Yusof, 1987. "Bahasa lban dan Pengajarannya di Peringkat Pengajian Tinggi", Kertas kerja yang telah dibentangkan dalam Persidangan Kebangsaan Bahasa Maden, bertajuk Situasi Bahasa di Malaysia anjuran Persatuan Bahasa Maden di Asian Pacific Development Centre (APDC), Jalan Duta, Kuala Lumpur, pada 27-29 Oktober 1987.
12. Asmah Haji Omar, 1989. "Perkaitan Bahasa Melayu dengan Bahasa lban dari Segi Sejarah", Kertas kerja yang telah dibentangkan dalam Persidangan Antarabangsa Pengajian Melayu: Persoalan Warisan dan Kini, di Jabatan Pengajian Melayu, Universiti Malaya, Kuala Lumpur pada 21-23 Ogos 1989.
13. Asmah Haji Omar, 1991(a). Kepelbagaian Fonologi Dialek-dialek Melayu (Edisi Kedua). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, Kementerian Pendidikan Malaysia, Kuala Lumpur.
14. Asmah Haji Omar, 1991(b). Bahasa MelayuAbad ke-16: Satu Analisis Berdasarkan Teks Melayu 'Aqaid' Al-Nasafi. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, Kementerian Pendidikan Malaysia.
15. Asmah Haji Omar, 1991 ( c ). Aspek Bahasa dan Kajiannya: Kumpulan Siri Ceramah Peristilahan (cetakan kedua). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, Kementerian Pendidikan Malaysia.
16. Asmah Haji Omar, 1992. "An Overview of Linguistics Research in Sarawak", A Paper Presented at Borneo Research Council Second Biennial International Conference, held in Kota Kinabalu, Sabah, Malaysia, 13-17 July 1992.
17. Asmah Haji Omar, 1993(a). Nahu Melayu Mutakhir (Edisi Keempat). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, Kementerian Pendidikan Malaysia.
18. Asmah Haji Omar, l 993(b ). Bahasa dan Alam Pemikiran Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, Kementerian Pendidikan Malaysia.
19. Asmah Haji Omar, 1995(a). Rekonstruksi Fonologi Bahasa Melayu Induk (Siri Monograf Sejarah Bahasa Melayu). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, Kementerian Pendidikan Malaysia.
20. Asmah Haji Omar, 1995(b). Rekonstruksi Kata Dalam Bahasa Melayu lnduk (Siri Monograf Bahasa Melayu). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, kementerian Pendidikan Malaysia.
21. Charles F. Hockett, 1958. A Course In Modern Linguistics. Oxford And IBH Publishing Company.
22. Ferdinand de Saussure, 1959. Course in General Linguistics. McGraw-Hill-Book Company.
23. Gorys Keraf, 1984. Linguistik Bandingan Historis. P.T. Gramedia, Jakarta.
24. Harun bin Mat Piah, 1969. "Sistem Bunyi Dialek Rawa yang Dituturkan dalam Daerah Gopeng, Perak". Latihan Ilmiah untuk Memenuhi Keperluan ljazah Sarjana Muda Sastera (B.A. ), Jabatan Pengajian Melayu: Universiti Malaya.
25. Harun bin Mat Piah, 1983. "Dialek Perak: Satu Tinjauan Ringkas", Bengkel Kepimpinan dan Pengajian Kebudayaan, Anjuran Kementerian Kebudayaan Belia dan Sukan Negeri Perak, Di Tapian Gelanggang Negeri, lpoh, Perak Pada 20 - 23 Oktober 1983.
26. Mario Pei dan Frank Gaynor, 1954. A Dictionary Of Linguistics. New York.
27. Paitoon Masmintra Chaiyanara, 1983. Dialek Melayu Pattani dan Bahasa Malaysia: Satu Kajian Perbandingan dari Segi Fonologi, Morfologi dan Sintaksis, Disertasi Bagi Memenuhi ljazah Sarjana (M. A.), Jabatan Pengajian Melayu: Universiti Malaya.
28. Rohani Mohd Yusof, 1999. "Perbandingan Morfologi Bahasa Melayu dan Bahasa lban". Tesis bagi Memenuhi Ijazah Doktor Falsafah (Ph.D.), Jabatan Pengajian Melayu: Universiti Malaya.
29. Sturtevant, E.H., 1973. Linguistic Change: An Introduction to The Historical Study of Language. Phoenix Books, The University of Chicago (Fifth Impression).
30. The Principles of The International Phonetic Association, International Phonetic Association, University College, Glower Street, London, Reprinted 1978.
31. Theodora Bynon, 1977. Historical Linguistics, Cambridge University Press, London.
32. W. E. Jones dan J. Laver, 1973. Phonetics In Linguistics: A Book of Reading. Longman.
33. Willian Bright (ed.), 1962. Historical Linguistics: An Introduction, Oxford and Publishing Company.
34. Winfred P. Lehmann, 1973. Historical Linguistics: An Introduction (Third Indian Reprint), Oxford and IBH Publishing Co. Holt, Rinehart and Winston Inc.
35. Winfred P. Lehmann, 1993. Historical Linguistics (Third Edition), Routledge London and New York.
36. Yunus Marris, 1980. The Malay Sound System. Kuala Lumpur: Fajar Bakti Sdn. Bhd.
Telah diterbitkan
2003-09-01
Bagaimana untuk memetik sitasi
Darois, Z., & Mohd. Yusof, R.
(2003).
Perkaitan bahasa Melayu dan bahasa Iban: satu tinjauan ringkas.
Jurnal Bahasa, 3(3), 457-475.
Dicapai daripada https://jurnal.dbp.my/index.php/jurnalbahasa/article/view/8645/4149
Seksyen
Artikel
Setelah makalah diterima untuk diterbitkan, penulis diminta untuk menyerahkan hak ciptanya kepada penerbit. Pemindahan ini akan memastikan penyebaran maklumat dapat dilaksanakan seluas-luasnya. Pemberitahuan akan dihantar kepada penulis bagi mengesahkan penerimaan manuskrip untuk diterbitkan dalam Jurnal Bahasa. Sekiranya terdapat petikan daripada karya hak cipta yang lain disertakan, penulis mestilah mendapatkan kebenaran bertulis daripada pemilik hak cipta dan mengkreditkan sumber dengan jelas dalam makalah tersebut.
