Eufemisme Pengurusan Jenazah Masyarakat Melayu Sarawak: Analisis Semantik Kognitif

(Euphemisms in the Handling of the Dead in Sarawak Malay Community: A Cognitive Semantic Analysis))

  • Hamidah Abdul Wahab Universiti Malaysia Sarawak
  • Imran Ho Abdullah Universiti Kebangsaan Malaysia
  • Mohammed Azlan Mis Universiti Kebangsaan Malaysia
  • Khazriyati Salehuddin Universiti Kebangsaan Malaysia

Abstrak

Makalah ini meninjau eufemisme masyarakat Melayu Sarawak dalam hal kematian, khususnya yang berkaitan dengan pengurusan jenazah. Data kajian ini diperoleh menerusi kajian lapangan yang dijalankan di daerah Kuching, Sarawak, menggunakan kaedah temu bual, rakaman dan catatan. Data dianalisis berdasarkan kerangka semantik kognitif saranan Lakoff (1987). Beberapa mekanisme kognitif dimanfaatkan dalam analisis data seperti skema imej, metafora konsepsi dan metonimi. Dapatan kajian menyerlahkan bahawa pengkonsepsian eufemisme kematian dalam Masyarakat Melayu Sarawak banyak dipengaruhi oleh budaya berbahasa masyarakat tersebut yang mementingkan kesantunan dan kehalusan budi bahasa dalam komunikasi. Selain itu, pegangan agama Islam yang mendasari pemikiran dan amalan seharian masyarakat turut tertanam dalam pengungkapan eufemisme. Senario ini secara langsung menunjukkan bahawa masyarakat Melayu di Sarawak mempunyai bentuk bahasa tertentu dalam mengungkapkan perihal kematian, khususnya tentang pengurusan jenazah. Kajian ini menonjolkan sisi linguistik bidang semantik kognitif dalam penelitian eufemisme kematian, yang menjurus kepada Masyarakat Melayu Sarawak.


Kata kunci: eufemisme, Melayu Sarawak, kematian, semantik kognitif, budaya

Biografi Penulis

Hamidah Abdul Wahab, Universiti Malaysia Sarawak

Pusat Pengajian Bahasa

Imran Ho Abdullah, Universiti Kebangsaan Malaysia
Pusat Pengajian Bahasa dan Linguistik, Fakulti Sains Sosial dan Kemanusiaan
Mohammed Azlan Mis, Universiti Kebangsaan Malaysia
Pusat Pengajian Bahasa dan Linguistik, Fakulti Sains Sosial dan Kemanusiaan
Khazriyati Salehuddin, Universiti Kebangsaan Malaysia
Pusat Pengajian Bahasa dan Linguistik, Fakulti Sains Sosial dan Kemanusiaan

Rujukan

Abang Yusuf Puteh, 2005. A Profile of Sarawak Malays. Tanjung Malim: Universiti Pendidikan Sultan Idris.

Allan, K. & Burridge, K., 1991. Euphemism & Dysphemism: Language Used as Shiled and Weapon. Oxford: Oxford University Press.

Al-Quran al-Karim (Al Haramain 7 Dalam 1), 2013. Shah Alam: Karya Bestari Sdn. Bhd.

Asmah Haji Omar, 2001. Kaedah Penyelidikan Bahasa di Lapangan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Asmah Haji Omar, 2008. Ensiklopedia Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Berendt, E. A., 2012. "The Conceptual Instruments Used in Contemporary Religious Discourse of Death and Dying: The Case of Japanese and English" dlm. Berendt, E. A. (ed.). Facing Finality: Cognitive and Cultural Studies on Death and Dying, hlm. 67-78. http://commcourses.com/iic/wp-content/uploads/2011/10/PDF-COVER-ART_Facing-Finality-updated-2012.pdf (capaian 27 Januari 2014).

Imran Ho Abdullah, 2008. "Frasa Sendi Nama di atas dan di bawah" dlm. Zaharani Ahmad (ed.). Aspek Nahu Praktis Bahasa Melayu. Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia.

Kamus Dewan, 2007. Edisi Keempat. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Lakoff, G., 1987. Woman, Fire and Dangerous Things: What Categories Reveal about the Mind. Chicago: The University of Chicago Press.

Lakoff, G., 1992. "The Contemporary Theory of Metaphor" dlm. http://terpconnect.umd.edu/~israel/lakoff-ConTheorMetaphor.pdf (capaian 9 Disember 2013).

Lakoff, G. & Johnson, M., 1980. Metaphors We Live By. Chicago: University of Chicago Press.

Langacker, Ronald W., 2008. Cognitive Grammar: A Basic Introduction. New York: Oxford University Press.

Lee, A. P., 2011. "Metaphorical Euphemisms of RELATIONSHIP and DEATH in Kavalan, Paiwan and Seediq" dlm. Oceanic Linguistics 50:2, hlm. 351-80, dlm. http://content.ebscohost.com.www.ezplib.ukm.my/pdf27_28/pdf/2011
/7SS/01Dec11/67631617. EbscoContent=dGJyMNHX8kSep684yNfsOLCmr0yeprdSsqu4SbOWxWXS&
ContentCustomer=dGJyMPGntVCur7NPuePfgeyx44Dt6fIA (capaian 11 Januari 2014).

Maimunah Daud, 1999. Glimpses of Malay Life in Sarawak. Kuching: Yayasan Budaya Melayu Sarawak.

Miftahul Asror Malik, 2015. Misteri Hidup Selepas Mati: Ajal Tidak Menunggu Taubat. Kuala Lumpur: PTS Publishing House Sdn. Bhd.

Mohammed Azlan Mis, "Lingua Franca di Sarawak: Aplikasi Teori Pilihan Bahasa" dlm. Gema OnlineTM Journal of Language Studies, Vol. 10:2, hlm. 97-116, 2010.

Noor Hatini Zolkifli & Siti Saniah Abu Bakar, "Unsur Eufemisme dalam Novel Papa dan Azfa Hanani" dlm. Jurnal Bahasa 11:1, hlm. 83-108, 2011.

Origin of Euphemisme. [Online] dlm. www.meriam-webster.com

Rabab'ah, G. & Al-Qarni, A. M., "Euphemism in Saudi Arabic and British English" dlm. Journal of Pragmatics 44, hlm. 730-43, 2012.

Ringkasan Shahih Bukhari Imam Az-Zubaidi, 2012. Diterjemah oleh Arif Rahman Hakim. Jawa Tengah: Penerbit Insan Kamil Solo.

Rogayah Osman, 2011. "Kesisteman Metafora dalam Makna Simpulan Bahasa: Satu Analisis Semantik Kognitif". Tesis Ph.D. Universiti Kebangsaan Malaysia.

Said Hj. Ibrahim, 2012. "Panduan Menyelenggarakan Jenazah dan Persoalannya Edisi Kelima" dlm. http://www.islam.gov.my/sites/default/files/e-penerbitan/panduan_jenazah_optimize.pdf (capaian 14 September 2015).

Saidatul Nornis Haji Mahali, 2007. Unsur Bahasa dalam Budaya. Kota Kinabalu: Penerbit Universiti Malaysia Sabah.

Salehuddin, K., 2005. "Pembinaan Semula Ummah: Cabaran Dr. Mahathir dari Perspektif Semantik Kognitif" dlm. Khazriyati Salehuddin, Azhar Jaludin & Nor Hashimah Jalaluddin (ed.). Pembinaan Negara Bangsa: Persepsi, Reaksi dan Manifestasi. Bangi: Pusat Pengajian Bahasa & Linguistik, Universiti Kebangsaan Malaysia.

Salehuddin, K., 2009. "Metafora Melayu dalam Mendidik Anak: Analisis Semantik Kognitif" dlm. Nor Hashimah Jalaluddin, Imran Ho Abdullah & Idris Aman (ed.). Linguistik Teori dan Aplikasi. Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia.

Silăski, N., 2011. Metaphors and Euphemisms - The Case of DEATH in English and Serbian dlm. https://www.academia.edu/5240801/Silaski_N._2011_._
METAPHORS_AND_EUPHEMISMS_-_THE_CASE_OF_DEATH_IN_ENGLISH_AND_SERBIAN._Filoloski_pregled_38_2_101-114 (capaian 14 Disember 2013).

Soliman, Alaaeldin, E., 2012. "The End of Death: The Conceptual Metaphor Patterns of Death in Arabic" dlm. Berendt, E. A. (ed.). Facing Finality: Cognitive and Cultural Studies on Death and Dying, hlm. 130-47. http://commcourses.com/iic/wp-content/uploads/2011/10/PDF-COVER-ART_Facing-Finality-updated-2012.pdf (capaian 27 Januari 2014).

Teo Kok Seong, 1995. "Tahu Bahasa/Tak Tahu Bahasa: Persoalan Bahasa, Budaya dan Komunikasi" dlm. Hanapi Dollah & Lokman Mohd. Zen (ed.). Kebudayaan Melayu Baru di Ambang Abad Baru: Satu Himpunan Makalah. Bangi: Jabatan Persuratan Melayu, Universiti Kebangsaan Malaysia.

Zuraidah Jantan, "Unsur Eufemisme dalam Novel Melayu: Satu Manifestasi Kesopanan Bahasa" dlm. Jurnal Aswara, 3:1, hlm. 137-64, 1995.
Telah diterbitkan
2016-06-01
Bagaimana untuk memetik sitasi
Abdul Wahab, H., Abdullah, I., Mis, M., & Salehuddin, K. (2016). Eufemisme Pengurusan Jenazah Masyarakat Melayu Sarawak: Analisis Semantik Kognitif. Jurnal Bahasa, 16(1), 50-73. Dicapai daripada https://jurnal.dbp.my/index.php/jurnalbahasa/article/view/4249/1390